BERLINAALTJE 6 Jagowstrasse 12, of leven in een woongemeenschap

 

BERLINAALTJES

6. Jagowstrasse 12

Of leven in een woongemeenschap

 

Berlin-Moabit, Jagowstrasse 12

Stel u een huizenblok voor gebouwd rond een grote binnenkoer - een ‘Innenhof’ – met een voorgebouw langs straatzijde, een aansluitend zijgebouw, en een achtergebouw.

Via een doorgang in het achtergebouw kom je in een tweede Innenhof met exact dezelfde constellatie.

Zo zijn er duizenden in Berlijn – soms zelfs met drie of vier opeenvolgende Innenhöfe.

Ze vormen een antwoord op de huizenhoge - het woord is hier op zijn plaats – huisvestingsproblemen in een stad met meer dan 3.500.000 inwoners.

Het huizenblok gelegen aan de Jagowstrasse 12 in Berlijn-Moabit is evenwel niet zomaar één van de duizenden.  Het herbergt een meer dan 40 jaar bestaande ‘Wohngemeinschaft’, die ontstond naar aanleiding van bezetting door een aantal jongeren van het pand dat bestemd was om na sloping plaats te ruimen voor een aantal luxeappartementen.

De jonge krakers van destijds zijn thans eigenaars op rijpe leeftijd…en dit ingevolge een vrij tumultueus verlopen bezetting.

De nacht vóór het pand door de openbare macht manu militari zou ontruimd worden, werd een enorme put gemaakt in de doorgang vanaf straatzijde en werden barricades opgeworpen.

Op dat ogenblik trad het stadsbestuur in actie en startte een bemiddeling tussen bezetters en promotor, met als uiteindelijk resultaat dat eerstgenoemden de kans kragen het pand aan te kopen.

Ongetwijfeld speelden ook sociale overwegingen een rol. Berlijn kon het zich niet permitteren in een periode waarin duizenden jongeren naar Berlijn kwamen, een ruim pand op te offeren aan een luxeproject.

Net zoals in enkele tientallen gelijkaardige projecten in Groot-Berlijn, richtten de bezetters een vennootschap op die eigenaar werd van het pand – een zogenaamde ‘Haus GmbH’.

En hier wordt het verhaal merkwaardig.

Naast de vennootschap die eigenaar is van het pand, zijn er twee verenigingen: een ‘Hausverein’, zeg maar een vereniging van de oorspronkelijke initiatiefnemers.  En een ‘Miethäusersyndicat, waar alle bewoners deel van uitmaken – dus ook de tijdelijke huurders.

Een eenvoudig schema verduidelijkt dit:

HAUSVEREIN               →             HAUS GMBH                  ←        MIETSHÄUSERSYNDICATaus GmbH

Oorspronkelijke initiatiefnemers       Eigenaar                                         Alle bewoners (ook huurders)

Beheer van het gebouw                                                                            Vetorecht tegen verkoop

Vetorecht tegenverkoop                                                                            

Hieruit blijkt reeds onmiddellijk het unieke van dergelijk project: verkoop is niet mogelijk, tenzij met akkoord zowel van de oorspronkelijke initiatiefnemers als van alle actuele bewoners.

Geen van de oprichters bezit zélf ook maar één morzel eigendomsrecht.  Zij worden ook niet uitbetaald voor hun aandeel wanneer zij uittreden.

En bovendien betalen ook zij een huur om er te wonen - zij het een gevoelig lagere huur dan betaald door een derde die er komt wonen.

Hoe dan ook zijn de huurprijzen globaal een stuk lager dan de marktprijs elders in de stad.

Beslissingen worden zoveel mogelijk in consensus genomen op de bewonersvergaderingen. Wanneer dit uiteindelijk niet mogelijk blijkt, kan er bij meerderheid beslist worden (behalve uiteraard bij beslissingen over verkoop of het wijzigen van de bestemming van het gebouw).

Over kandidaat-nieuwkomers wordt beslist in een plenumvergadering.

De bewoners zélf krijgen een woning toegewezen, rekening houdend met de gezinssituatie.  Krijgt het jonge koppel kinderen, dan hebben zij recht op een ruimere woning in het huizenblok.

Gaan de kinderen het huis uit, dan wordt verwacht dat zij ofwel opteren voor een kleinere entiteit, ofwel akkoord gaan om een kamer ter beschikking te stellen van een derde bewoner.

Dit alles doet wellicht de haren rechtop rijzen van elke rechtgeaarde Belg, die volgens de legende met een baksteen in de maag blijkt geboren te zijn.

Maar vooreerst moet voor ogen gehouden te worden dat niet elke Duitser een eigen woning kan kopen - wegens de huizenhoge prijzen.  Zeker in een stad als Berlijn is een grote meerderheid levenslang huurder.

Bovendien kadert deze unieke vorm van huisvesting en samenwoning steeds in een sociaal project (nee, beste lezer, dit is dus geen commune).

In het huizenblok was er bv. een fietshersteldienst, en is er een werking met migrantenvrouwen in deze multiculturele wijk.

Op zolder is er een grote ingerichte gemeenschapsruimte, dienstig voor vergaderingen van de woongemeenschap en uiteraard voor de festiviteiten van het pand.

Er is een ruim dakterras, waarvan alle bewoners gebruik kunnen maken.

En op het gelijkvloers is er een buurtcafé, wat de cohesie intern en met de buurt versterkt.

                                                               

 

Projekthaus Potsdam, Rudolf Breitscheidstrasse

Het sociaal aspect van deze projecten wordt nog duidelijker bij een bezoek aan Projekthaus Potsdam, waar een opendeur wordt gehouden.

31 bewoners van 0 tot 53 jaar hebben hier een woongemeenschap gecreëerd waar wonen, samenleven en arbeid hand in hand gaan met sociaal-politiek engagement.

In 2005 werd een pand aangekocht dat ingericht werd voor private woningen, kantoren, projectruimtes en ateliers.

Naast het oorspronkelijk aangekocht pand werd ook een nieuw passiefhuis gebouwd in 2014.

Wij worden rondgeleid door een enthousiasmerende bewoonster, Nathalya, een Roemeense linguïste die sinds enkele jaren in het Projekthaus woont, en ons de verschillende initiatieven toont.

De sociale projectwerking richt zich op buitenschoolse opleiding inzake ecologie, sociale economie en duurzaamheid.

Er zijn ateliers waar technische vaardigheden worden aangeleerd.

Daarnaast zijn er theater- en mediaprojecten.                                              

Er is een vluchtelingenwerking gericht op inschakeling in het arbeidsproces, en werkzoekenden worden actief geholpen bij het solliciteren.

Zijn intrek nemen in het Projekthaus is uiteraard niet vrijblijvend. Van de bewoners wordt een effectief engagement verwacht in een van de talrijke werkgroepen. 

 

Beide projecten spelen in op de sociale noden van deze moderne tijd – niet door het staan roepen vanaf de zijlijn, maar door actief engagement.

Het leven in een woongemeenschap vergt een inzet van eenieder, en een verregaande solidariteit met de doelstellingen van het project. 

Wie zich hieraan onttrekt, zal zélf na korte tijd aanvoelen dat hij er niet thuishoort.

Beslissingen worden steeds genomen in samenspraak.  Er is dan ook veelvuldig overleg en communicatie tussen de bewoners.

Daartegenover staan een aantal niet geringe voordelen. Woonzekerheid tegen een gunstige prijs, een aantal gemeenschappelijke voorzieningen, een aangenaam leefkader – and last but not least, zingeving door participatie aan een relevant maatschappelijk project.

Het is ongetwijfeld niet voor eenieder weggelegd. Maar wie er zich kan in vinden, geeft een enorme meerwaarde aan zijn dagelijks leven.

 

Berlijn, 31 oktober 2023